Πράσινο σκουλήκι στο βαμβάκι

Αναλαμβάνουμε την εκπόνηση ειδικών προγραμμάτων θρέψης και φυτοπροστασίας καλλιεργειών, σε κάθε τόπο, με βάση το ιστορικό χρήσης γης, τις τοπικές συνθήκες, τις αναλύσεις εδάφους και την ακολουθούμενη πρακτική, προτείνοντας διορθωτικές παρεμβάσεις. Στόχος μας είναι η κατάρτηση ολοκληρωμένων προγραμμάτων θρέψης και φυτοπροστασίας των καλλιεργειών είτε βιολογικής είτε συμβατικής παραγωγής.

Χρήσιμα στοιχεία βιολογίας του εντόμου

Τα γόνιμα αυγά εκκολάπτονται σε τρεις περίπου ημέρες κατά τη διάρκεια θερμής περιόδου (στους 25°C κατά μέσο όρο)

Οι προνύμφες αναπτύσσονται περνώντας έξι στάδια ανάπτυξης (ηλικίες) σε 2-3 εβδομάδες το καλοκαίρι. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το 90% της τροφής που καταναλώνει αυτό το στάδιο (και ως εκ τούτου, η ζημία) γίνεται από τις προνύμφες μετά την Τρίτη ηλικία (instar) όταν είναι μήκους 8-13 mm και μετά. Οι μεγάλες προνύμφες (Πέμπτη και Έκτη ηλικία, μεγαλύτερες από 24 mm) είναι οι πιο καταστροφικές, δεδομένου ότι οι προνύμφες αυτές καταναλώνουν περίπου το 50% της συνολικής διατροφής του σταδίου της προνύμφης.

Οι προνύμφες πρέπει να αντιμετωπίζονται στοχευμένα όταν είναι ακόμα μικρές (κάτω από 7 mm σκούρη πράσινη μπάρα).

Το στάδιο της νύμφης (pupa) διαρκεί περίπου δύο εβδομάδες το καλοκαίρι και καθορίζεται από τη θερμοκρασία.

Οι πεταλούδες τρέφονται με νέκταρ και ζουν για περίπου 10 ημέρες. Τα θηλυκά γεννούν περίπου 1000 αυγά μεμονωμένα κατά θέσεις ή σε μικρές ομάδες στα φύλλα, κλειστά άνθη, λουλούδια και σε αναπτυσσόμενα φρούτα, και μερικές φορές στους μίσχους. Οι πεταλούδες γεννούν τα αυγά κυρίως στο επάνω τρίτο του ύψους των υγιών φυτών.

Πιθανή επιδημία πράσινου σκουληκιού στο βαμβάκι

Ωοτοκίες και σημαντική αύξηση του πληθυσμού του πράσινου σκουληκιού παρατηρούνται όταν μετά από ήπιο χειμώνα ακολουθήσει βροχερή άνοιξη.

Για να μην αναπτυχθεί επιδημία στο βαμβάκι θα πρέπει να γνωρίζουμε κάποιες αναγκαίες πληροφορίες για την αντιμετώπισή του. Όπως είναι γνωστό, το πράσινο σκουλήκι είναι ένα πολυφάγο τροπικό – υποτροπικό είδος εντόμου, ευρύτατα διαδεδομένο στην νότια και κεντρική Ευρώπη και σημαντικός εχθρός πολλών καλλιεργειών.

Εκτός από το βαμβάκι, προσβάλει πολλές άλλες καλλιέργειες όπως καλαμπόκι, τομάτα, πιπεριά, μελιτζάνα, πατάτα, καπνό, σιτάρι, κριθάρι, σουσάμι, σόργο, ηλίανθο, μηδική, αγγουριά, κουνουπίδι, μπάμια, φασόλια, σόγια, φάβα, κουκιά, μπιζέλι, μαρούλι, λινάρι, λούπινο, ανθοκομικά (κυρίως γαρυφαλιά, χρυσάνθεμο, ζέρμπερα) και αρκετά αυτοφυή είδη. Σπανιότερα προσβάλλει και καρποφόρα δένδρα.

Παγκοσμίως οι ετήσιες δαπάνες ελέγχου του πράσινου σκουληκιού και οι απώλειες παραγωγής ανέρχονται σε πάνω από 7 δισεκατομμύρια $.

Στη χώρα μας είναι κατά περιόδους πολύ σοβαρός εχθρός του βαμβακιού. Σε ορισμένες περιπτώσεις η ζημιά μπορεί να ξεπεράσει το 90% της παραγωγής (Κεντρική και Β. Ελλάδα, 2003, 2010, 2015 κ.ά).

Οι πεταλούδες του εντόμου μπορούν να πετάξουν (ή τουλάχιστον να μεταφερθούν παθητικά σε εκατοντάδες χιλιόμετρα.

Μεταναστεύσεις μεγάλων πληθυσμών του εντόμου μπορούν υπό συνθήκες να προκαλέσουν επιδημία ενισχύοντας τους ντόπιους πληθυσμούς του εντόμου.

Ευνοείται από θερμοκρασίες 25 – 30^οC και βροχερή άνοιξη. Από νωρίς τον Μάιο ωοτοκούν και προσβάλουν την αυτοφυή βλάστηση και πρωιμότερες από το βαμβάκι καλλιέργειες, όπως καλαμπόκι, μηδική, τομάτα, πιπεριά.

Η πτήση των ενηλίκων αρχίζει από τα τέλη Απριλίου με αρχές Μαΐου και συλλαμβάνονται σε φερομονικές παγίδες.

Η προσβολή στο βαμβάκι αρχίζει από το 2ο δεκαήμερο του Ιουνίου. Η γενιά αυτή προσβάλλει κυρίως χτένια, λουλούδια, λίγα καρύδια που εμφανίζονται μέσα στον Ιούλιο στις πρώιμες φυτείες, αλλά οι ζημιές που προκαλεί δεν είναι συνήθως σημαντικές.

Η επόμενη γενιά στο βαμβάκι αρχίζει την προσβολή πριν τα τέλη Ιουλίου ενώ το μεγαλύτερο μέρος της προσβολής παρατηρείται συνήθως από τις 5 Αυγούστου μέχρι 20 Αυγούστου. Σε αυτή την γενιά πρέπει να γίνει επέμβαση εφόσον υπάρχουν 5-6 προνύμφες στο κορυφαίο τμήμα 100 φυτών (ή σε 100 χτένια ή καρύδια), που είναι όριο οικονομικής ζημιάς. Η γενιά αυτή αναπτύσσει μεγάλους πληθυσμούς.

Σε χρονιά έξαρσης μεγάλη ένταση προσβολής διατηρείται όλο τον Αύγουστο και μπορεί να προσβάλλει μεγάλες περιφέρειες. Οι προνύμφες προσβάλλουν χτένια, λουλούδια και κυρίως παραγωγικά καρύδια που τότε δεν προλαβαίνουν να αναπληρωθούν. Αυτή η γενιά είναι η καταστρεπτικότερη και ευνοείται από πλούσια καρποφορία.

Ομάδες δράσης κατάλληλων φυτοπροστατευτικών προϊόντων (το χρώμα αντιστοιχεί στον χρόνο επέμβασης αντίστοιχο βέλος στον πίνακα, τα δίχρωμα μπορούν να εφαρμοστούν και στους δύο χρόνους)

11Α (Bacillus thuringiensis subsp. Kurstaki, subsp. Aizawai, subsp. Kurstaki / Aizawai)

Βιολογικό εντομοκτόνο (περιέχει την ενδοτοξίνη δ του B.t.) με εκλεκτική δράση κατά προνυμφών λεπιδοπτέρων. Η δράση του είναι δια καταπόσεως. Να μην εφαρμόζεται αν αναμένεται βροχή. Αν βρέξει (σε διάστημα 7-10 ημερών) μετά από ψεκασμό, τότε αυτός πρέπει να επαναληφθεί.

3Α deltamethrin, esfenvalerate,lambda cyhalothrin, tau fluvalinate, zeta cypermethrin

Μη διασυστηματικά πυρεθρινοειδή εντομοκτόνα επαφής και στομάχου για την καταπολέμηση μυζητικών και μασητικών εντόμων. Εφαρμόζονται με ψεκασμούς καλύψεως κατά την εκκόλαψη των προνυμφών, σύμφωνα με τις συλλήψεις φερομονικών παγίδων (όπου είναι δυνατόν) ή σύμφωνα με τις Γεωργικές Προειδοποιήσεις. Ειναι προτιμότερο οι εφαρμογές να γίνονται το απόγευμα. Η θερμοκρασία του νερού πρέπει να είναι μικρότερη των 25°C και το ψεκαστικό υγρό πρέπει να χρησιμοποιηθεί εντός 8 ωρών. Το μίγμα πρέπει να αναδεύεται κατά την εφαρμογή του.

28 chlorantraniliprole

Εντομοκτόνο επαφής και στομάχου. Η δραστική του ουσία ανήκει στη νέα χημική ομάδα των ανθρανιλικών διαμιδίων που έχει νέο τρόπο δράσης χωρίς να εμφανίζει διασταυρωτή ανθεκτικότητα με καμμιά από τις γνωστές ομάδες εντομοκτόνων. Ενεργοποιεί τους υποδοχείς της ryanodine με αποτέλεσμα την παρεμπόδιση της λειτουργίας του μυϊκού συστήματος, την παράλυση και το θάνατο των εντόμων. Να αποφεύγεται η χρήση του σε ελαφρά εδάφη με οργανική ουσία κάτω από 2% και με υψηλό υδροφόρο ορίζοντα. Συνιστάται η εφαρμογή του να γίνεται όταν οι μέλισσες δεν έχουν δραστηριότητα (νωρίς το πρωί, αργά το απόγευμα). Να μην εφαρμόζετε το προϊόν σε περίπτωση επικείμενης βροχής.

28+3Α chlorantraniliprole/lambda cyhalothrin

Μετά την εφαρμογή οι μέλισσες πρέπει να παραμείνουν στις κυψέλες για μία ημέρα εξασφαλίζοντας τροφή και νερό εντός της κυψέλης ή να απομακρυνθούν οι κυψέλες. Για περιορισμό του κινδύνου ανάπτυξης ανθεκτικότητας συνιστάται , εναλλαγή με εντομοκτόνα που ανήκουν σε διαφορετικές χημικές ομάδες και έχουν διαφορετικό τρόπο δράσης . Έως δύο (2) διαδοχικές εφαρμογές του προϊόντος είναι αποδεκτές όταν αυτές γίνονται στη διάρκεια μιας γενιάς των εντόμων-στόχων.

6 emamectin benzoate

Μη διασυστηματικό εντομοκτόνο για την αντιμετώπιση λεπιδοπτέρων εντόμων που προσβάλλουν κηπευτικά, αμπέλι, βαμβάκι, μηλιά, ροδακινιά και άλλες καλλιέργειες. Παρουσιάζει διελασματική κίνηση. Δρα κυρίως με κατάποση. Προσδένεται στους υποδοχείς του γ-αμινοβουτυρικού οξέος (GABA) και ενεργοποιεί το κανάλι ιόντων χλωρίου. Η συνεχής εισροή ιόντων χλωρίου στο μυϊκό ιστό οδηγεί στην παράλυση και τελικά το θάνατο των εντόμων. Να αποφεύγονται οι διαδοχικές εφαρμογές. Το σκεύασμα να εφαρμόζεται σε εναλλαγή με εντομοκτόνα από άλλη ομάδα με διαφορετικό τρόπο δράσης.

22Α indoxacarb

Εντομοκτόνο επαφής και στομάχου για την καταπολέμηση κύρια Λεπιδοπτέρων. Mετά την εφαρμογή του τα έντομα σταματούν κάθε κίνηση και πρόσληψη τροφής. Τα ευαίσθητα έντομα θανατώνονται μέσα σε 24-60 ώρες από την εφαρμογή. Έχει δράση σε όλα τα προνυμφικά στάδια των λεπιδοπτέρων αλλά και σε ακμαία ορισμένων ειδών. Παραμένει δραστικό και στις υψηλές θερμοκρασίες. Οι ψεκασμοί γίνονται με βάση την εμφάνιση των εντόμων και την Τελευταία επέμβαση πριν τη συγκομιδή. Μην εφαρμόζεται το σκεύασμα αν οι καλλιέργειες βρίσκονται σε κατάσταση στρές. Ο ψεκασμός δεν χρειάζεται να επαναληφθεί αν ακολουθήσει βροχή μετά από 2 ώρες. Για την αποφυγή εμφάνισης ή πολλαπλασιασμού πληθυσμών εντόμων ανθεκτικών στο σκεύασμα, όπως τα έντομα που αναφέρονται στην ετικέτα, συνιστάται να χρησιμοποιείτε το προϊόν στα πιο ευαίσθητα στάδια ανάπτυξης των εντόμων, εναλλάσσοντας το προϊόν με άλλα αποτελεσματικά εντομοκτόνα με διαφορετικό τρόπο δράσης ή με τη χρήση βιολογικών ή καλλιεργητικών μεθόδων που ελαχιστοποιούν τους πληθυσμούς επιβλαβών οργανισμών.

22Β metaflumizone

Εντομοκτόνο με δράση κυρίως από στομάχου σε κολεόπτερα και λεπιδόπτερα. Περιέχει μια νέα δραστική ουσία με νέο τρόπο δράσης. Εφαρμόζεται με ψεκασμούς καλύψεως της φυλλικής επιφάνειας και προκαλεί παράλυση του νευρικού συστήματος των εντόμων με αποτέλεσμα αυτά να σταματούν να τρέφονται μετά από λίγες ώρες και να πεθαίνουν σε 1-2 ημέρες.

5 spinetoram, spinosad

Eντομοκτόνο επαφής και στομάχου με διελασματική κίνηση στους φυτικούς ιστούς.

Διασυστηματικό εντομοκτόνο επαφής και στομάχου με προληπτική και κατασταλτική δράση. Ανήκει στη νέα ομάδα των σπινοσινών που δρουν στο κεντρικό νευρικό σύστημα των εντόμων δεσμεύοντας τους υποδοχείς της ακετυλοχολίνης και προκαλώντας μη αναστρέψιμη παράλυση και θάνατο των εντόμων. Εφαρμόζεται με ψεκασμούς καλύψεως του φυλλώματος.

4Α+3Α thiacloprid/deltamethrin

Εντομοκτόνο για την καταπολέμηση μασητικών και μυζητικών εντόμων. Περιέχει δύο δραστικές ουσίες, thiacloprid & deltamethrin. Το thiacloprid είναι διασυστηματικό εντομοκτόνο επαφής ενώ το deltamethrin είναι μη διασυστηματικό εντομοκτόνο επαφής και στομάχου.

Φυσικός έλεγχος και συνιστώμενα μέτρα αντιμετώπισης

Πολλά αρπακτικά και παράσιτα κρατούν συνήθως χαμηλά τα επίπεδα του πληθυσμού του πράσινου σκουληκιού. Τα αυγά του και οι προνύμφες του προσβάλλονται στον αγρό κυρίως από τα αρπακτικά ημίπτερα Orius spp., Geocoris spp., Nabis spp.(Ναbis americoferus κ.α.), νευρόπτερα Chrysopa spp. (Χρύσωπες): τον κοινό χρύσωπα Chrysoperla carnea (Stephens) τον πράσινο χρύσωπα Chrysopa rufilabris (Burmeister) κ.α., κολεόπτερα Coccinella spp. (Κοξινέλες ή Πασχαλίτσες) κυρίως Coccinella septempunctata L., Hippodamia convergens (Guerin-Meneville), Stethorus spp.,καθώς και Mantidae (Mantis religiosa), Pentatomidae (Podisus spp.)και αράχνες. Επίσης σημαντικό ρόλο παίζουν στον περιορισμό αυτού του εχθρού τα παράσιτα δίπτερα Tachinidae (Sturmia spp. κ.α.) και υμενόπτερα Braconidae (Apanteles spp., Bracon spp., Chelonus spp., Cardiochiles nigricollis), Icheumonidae (Campoletis chloridae κ.α.), Trichogrammatidae (Trichogramma spp.), Scelionidae (Telenomus ulletti), το αρπακτικό άκαρι Pyemotes ventricosus που έχει παρατηρηθεί στη κεντρική Μακεδονία. κ.α.

Συνιστάται ιδιαίτερα παρακολούθηση της έναρξης των πτήσεων και της πυκνότητας πληθυσμού με φερομονικές παγίδες στον αγρό και παράλληα έλεγχος της παρουσίας, ανάπτυξης και πυκνότητας των προνύμφων (αλλά και των αυγών) στην καλλιέργεια κάθε 3-4 μέρες την κρίσιμη περίοδο (από τον Μάιο).
Χρησιμοποίηση σκευασμάτων Bacillus thuringiensis 150gr / στρέμμα + 2‰ ζάχαρη έγκαιρα, 6-8 ημέρες μετά την έναρξη των συλλήψεων στις φερομονικές παγίδες τον Ιούνιο. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί αντί του βακίλου το BIOSHELL ZFD 800g/100lt νερό. Η εφαρμογή του συνιστάται να γίνεται κοντά στη δύση του ηλίου. Ανάλογα με την πορεία εναπόθεσης των αυγών μπορεί να χρειασθεί επανάληψη του ψεκασμού σε 8 – 10 ημέρες.
Χρήση εντομοκτόνων ρυθμιστών ανάπτυξης των εντόμων (IGRs: Insect Growth Regulators) που είναι εκλεκτικά. Εφαρμόζονται αμέσως μετά τις πρώτες συλλήψεις ενηλίκων στις φερομονικές παγίδες και ακόμη και αν έχουν μεγαλύτερο κόστος, είναι πολύ αποτελεσματικά και η εκλεκτικότητα τους δεν ευνοεί την έξαρση άλλων εχθρών με αποτέλεσμα το συνολικό κόστος της καλλιεργητικής περιόδου να είναι τελικά μειωμένο.
Χρησιμοποίηση και άλλων εντομοκτόνων, όπως: Το spinosad ή το spinetoram. Aποδείχθηκαν αρκετά αποτελεσματικά ακόμα και σε προνύμφες μεγάλης ηλικίας, είναι χαμηλού κινδύνου για τα ωφέλιμα αρπακτικά, επιτρέπει γρήγορη επανεγκατάσταση των παρασιτοειδών και είναι χρήσιμο σε προγράμματα διαχείρισης ανθεκτικότητας. Το spinetoram μπορεί να συνδυαστεί με το BIOSHELL ZFD.
Χρησιμοποίηση αν χρειασθεί, κλασικών εντομοκτόνων στο μέγιστο της εκκόλαψης των αυγών που είναι πολύ κοντά στο μέγιστο της πτήσης του εντόμου (μέγιστο συλλήψεων). Τα φάρμακα αυτών των κατηγοριών είναι καλό να μη χρησιμοποιούνται τους μήνες Μάιο – Ιούνιο, για την αποφυγή ζημίας στους φυσικούς εχθρούς του πράσινου σκουληκιού. Οι πληθυσμοί του πράσινου σκουληκιού συνήθως δεν είναι μεγάλοι μέχρι αρχές Αυγούστου. Οι μεγάλης ηλικίας προνύμφες είναι μεν περισσότερο καταστροφικές αλλά είναι και ανθεκτικότερες στα εντομοκτόνα.

Ο ψεκασμός θα πρέπει να γίνεται μετά τη δύση του ηλίου όταν η δραστηριότητα των προνυμφών αυξάνεται όπως και η αποτελεσματικότητα πολλών εντομοκτόνων (ιδιαίτερα του βάκιλλου Θουριγκίας και των πυρεθρινοειδών), με καλά ρυθμισμένα ψεκαστικά μηχανήματα που να λούζουν καλά και αν είναι δυνατόν και πλευρικά τα φυτά για καλύτερη αποτελεσματικότητα των εντομοκτόνων επαφής (ράμπα ψεκασμού με κρεμαστά ακροφύσια – μπέκ μεταξύ των γραμμών).

Διαχείριση ανθεκτικότητας στα εντομοκτόνα

Σημειώνουμε ότι το πράσινο σκουλήκι έχει ήδη αναπτύξει ανθεκτικότητα σε πολλά εντομοκτόνα κατά περιοχή. Προτείνεται γενικά:

Η μη υπέρβαση των συνιστώμενων δόσεων και η εναλλαγή χρήσης εντομοκτόνων διαφορετικής κατηγορίας δράσης. Να μη χρησιμοποιείται επίσης το ίδιο εντομοκτόνο περισσότερο από 2 φορές το χρόνο.
Να αποφεύγεται η χρήση πυρεθρινών νωρίς στη καλλιεργητική περίοδο και εφόσον είναι δυνατό να περιορίζεται η χρήση τους σε μία γενιά, (στρατηγική αντιμετώπισης σε Ισραήλ, Τέξας των Η.Π.Α. και Αυστραλία).
Επίσης να χρησιμοποιούνται μείγματα εντομοκτόνων με συνεργιστική δράση.

Δρ Ζώης Δ. Ζαρταλούδης

Γεωπόνος – Εντομολόγος